Ik kan mij nog goed herinneren dat mijn groep 8 leerkracht een keer aan onze klas vroeg wanneer het oké is om geweld te gebruiken. Van alle kinderen was ik de enige die antwoordde met dat het nooit oké is om geweld te gebruiken. Ik ben, inmiddels 18 jaar later, nog steeds van mening dat het nooit oké is om geweld te gebruiken. Maar door eigen ervaringen als slachtoffer en dader heb ik ook geleerd dat geweld nooit een op zichzelf staand iets is en dat angst en het taboe dat erop heerst mensen weerhoudt om hulp te zoeken. Ik vind dat een stukje van de oplossing ligt in de acceptatie dat het iedereen kan overkomen en het altijd zal blijven bestaan als uitlaatklep voor te veel spanningen, opgekropte negatieve emoties en onmacht. Dat maakt je niet meteen een slecht mens, zo lang je maar weet dat het niet oké is en dat er dan hulp aan te pas moet komen. Welke hulp daar het best bij past, dat kan verschillen per persoon en is in de praktijk vaak best complex.
Over angst en taboe gesproken… vooral als het gaat om personen die je liefhebt werken die twee factoren verlammend. Zelfs bij het schrijven van deze column heb ik vaak moeten nadenken welke woorden ik gebruik en of ik bepaalde ervaringen wel of niet wil delen door de angst dat anderen raar of negatief over mij zouden kunnen denken. Maar die heb ik voor deze keer losgelaten, want alleen zo kan ik samen met jou het taboe doorbreken!
Psychisch geweld en verwaarlozing
Bij geweld denken mensen snel aan fysiek geweld, maar psychisch geweld en verwaarlozing is net zo schadelijk, misschien zelfs schadelijker. Hier willen wij kinderen zo veel mogelijk voor behoeden, omdat het in hun ontwikkeling en op latere leeftijd veel negatieve impact kan hebben. Zelf heb ik daar ook mee te maken gehad als kind. In periodes van langdurige afwezigheid van vader en moeder hebben andere familieleden de zorg voor mij (en mijn broer en zussen) op zich genomen. Achteraf ben ik heel dankbaar dat zij mij opvingen in die periode, omdat ik zo in een ‘vertrouwde’ omgeving kon opgroeien zonder al te veel veranderingen. Maar de situatie was allesbehalve ideaal. Want ik kwam erachter dat ook deze liefdevolle familieleden last hadden van veel spanningen, zelf te maken hebben gehad met geweld in opvoeding en ook vaak gevoelens van onmacht ervaarden. Dat resulteerde bij sommigen in straffen met geweld, omdat zij dat gewend waren: voor straf hete peper eten, dreigen met geweld als je nog een keer dat ‘stoute’ gedrag vertoont of pakslaag met de stok. In deze tijd keuren we dat ten zeerste af, maar vroeger was dit hoe veel mensen in de opvoeding het straffen toepaste om onwenselijk gedrag af te leren bij kinderen.
Begrip
Nu ik ouder en wijzer ben kan ik de ervaringen die ik heb opgedaan met geweld in opvoeding relativeren en kan ik ook begrip tonen voor onder welke omstandigheden negatieve ervaringen hebben plaatsgevonden, maar als kind zat ik alleen met gevoelens van onbegrip, angst en tweestrijd. Want in mijn hoofd was de persoon die mij het meest liefhad in die periode ook de persoon waar ik het bangst voor was en dat was heel verwarrend als kind. Dat belemmerde mij in mijn ontwikkeling op school, in het ontwikkelen van vertrouwen en in het opbouwen van sociale contacten.
Schuldgevoel
Ook ik heb in mijn duisterste tijd geweld gebruikt als uitlaatklep voor gevoelens van woede, onmacht en onrecht. Dat was in de periode dat ik na de breuk met de vader van mijn dochter overspannen raakte, dakloos werd en in een depressie terecht kwam. Elk contact met mijn ex-partner resulteerde in een (vechtende) ruzie waar mijn dochter tussen zat. In die situaties maakte het niet uit dat ik van mening ben dat geweld gebruiken nooit oké is, want mijn hoofd overstroomde met negatieve emoties die geen plek overhielden voor rationele gedachten. De schuldgevoelens dat ik medeverantwoordelijk was voor het geweld dat mijn dochter meekreeg verergerde daarnaast ook mijn gemoedstoestand. Naar aanleiding van een aangifte die ik had gedaan bij de politie was er een melding gemaakt bij Veilig Thuis en kwam een professional thuis op gesprek om de zorgen over mijn kind te bespreken. In deze periode van emotionele rollercoaster heb ik dat gesprek ervaren als positieve keerpunt die hoop op herstel gaf en een gedeelte van de spanning verminderde. Het gesprek gaf mij een reality check en er werd meegedacht aan oplossingen waar ik mij prettig bij voelde en waar ik zelf mee aan de slag kon. Ik vond het ook heel prettig dat de professional niet oordelend overkwam en vragen stelde over het hele gezin om zo goed mogelijk in kaart te brengen wat er aan de hand was. Na dat gesprek kon ik de eerste stap zetten naar herstel en weer rationeel denken. Maar ook dat ging met vallen en opstaan…
De vrouwenopvang
In de vrouwenopvang kwam ik andere moeders tegen waar velen van hen nog problemen ervaarden met hun (ex)partner. Hierin waren wij lotgenoten die bij elkaar troost konden vinden en elkaar probeerden te helpen. Net zoals mij waren de meeste jonge moeders en zorgde multi-problematiek voor veel spanningen en stress. We hielpen elkaar dan ook regelmatig met oppassen op de kinderen en omdat we zo dicht op elkaar woonden waren we snel op de hoogte als er iets voorviel, zoals geweld. Er was controle, maar ook angst… want je kind (tijdelijk) verliezen was voor alle moeders het ergste wat hen zou kunnen overkomen. Samen creëerden we een zo veilig mogelijke omgeving waar onze kinderen konden opgroeien, ondanks de spanningen die we ervaarden. Wanneer het een keer voorkwam dat te veel spanning zorgde voor geweld kon je erover in gesprek gaan met lotgenoten en kon je het de volgende keer beter doen. Want fouten maken is menselijk en in duistere tijden hebben we elkaar nodig om ons alert te houden en goed voor onszelf te blijven zorgen.
Mijn werk bij JPA
In mijn werk bij Jeugdplatform Amsterdam hou ik mij o.a. bezig met het thema Huiselijk geweld en Kindermishandeling. Uit eigen ervaring weet ik dat het een onderwerp is waar liever niet over gesproken wordt. Toch blijft het belangrijk om erover in gesprek te blijven, omdat je alleen dan geweld zo veel mogelijk kan voorkomen en kan werken aan herstel. Geweld is een signaal en vaak het topje van de ijsberg van veel meer onderliggende problemen. Dus let goed op elkaar en wees niet bang om het gesprek aan te gaan met mensen die je vertrouwt, vooral in tijden van (interne) crisis.
(Foto: Nathalie Hennis Photograpy)